ระเบียบข้อบังคับและแนวทางสู่อุตสาหกรรมคริปโต

Regulation หรือระเบียบข้อบังคับ สิ่งที่หลายฝ่ายกำลังสร้างและปรับปรุงสำหรับตลาดคริปโต ซึ่งเป็นตลาดที่มีความเป็นปัจเจกสูง อย่างไรก็ตาม หลายหน่วยงานกังวลเรื่อง Bad actors ที่เกิดขึ้นมากมายในตลาด และการออก Regulations เข้ามาใช้กำกับดูแลจะช่วยให้ตลาดมีความแข็งแรงมากขึ้น

สรุปจากงาน REDeFiNE TOMORROW 2023 โดยบทความนี้ได้เจาะลึกในหัวข้อ “Regulations & Approaches to the Crypto Industry” พูดคุยด้านมุมมองจาก 4 ผู้เชี่ยวชาญ ตัวแทนจากธนาคารของ 3 ประเทศ: ไทย สิงคโปร์ และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ คุณสิริธิดา พนมวัน ณ อยุธยา ผู้ช่วยผู้ว่าการ สายกำกับระบบการชำระเงินและคุ้มครองผู้ใช้บริการทางการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย, Sopnendu Mohanty, Chief Fintech Officer ของ Monetary Authority of Singapore, Elisabeth Wallace, Associate Director, Strategy & Risk, ของ The Dubai Financial Service Authority (DFSA) และ Dante Disparte, Chief Strategy Officer & Head of Global Policy ของ Circle

ภาพรวมสถานการณ์ตลาดการเงิน

ไทย

คุณสิริธิดา กล่าวถึง สถานการณ์ในประเทศไทยว่า หลายภาคส่วนกำลังให้ความสนใจในเทคโนโลยี Blockchain และ Cryptocurrency ซึ่งสองสิ่งนี้จะเข้ามาเป็นตัวช่วยในโครงสร้างพื้นฐาน โดยเฉพาะด้านบริการทางการเงิน

ธนาคารแห่งประเทศไทยจับมือกับสถาบันทางการเงินต่าง ๆ ในการทดสอบและทดลองผลิตภัณฑ์และบริการทางการเงิน ตัวอย่างเช่น Electronic Letter of Credit ที่ช่วยลดระยะเวลาในการดำเนินการลงจากระยะเวลาหลายวันทำการ เหลือเพียงไม่กี่นาที ซึ่งช่วยลดความผิดพลาดและการฉ้อโกงลงได้ และบริการ Cross-Identity Verification บน Blockchain เป็นต้น

นอกจากนี้ Startup และธุรกิจต่าง ๆ กำลังสนใจ Cryptocurrency จะเห็นได้จาก Bussiness Model ใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น ซึ่งธนาคารแห่งประเทศไทยเองก็ให้ความสำคัญกับบริการอย่าง CBDC (Central Bank Digital Currency), Programmable Payment และ การแปลงสินทรัพย์เป็นโทเคนดิจิทัล (Asset Tokenization) 

สิงคโปร์

การแก้ปัญหาด้านการเงิน โดยเฉพาะด้านการชำระเงิน (Payment) แต่หลายอุตสหากรรมทำในสิ่งที่แทบจะไม่เกิดการเปลี่ยนแปลงในวงการการเงิน เป็นผลให้เกิดความท้าทายด้านนโยบาย และด้านกฎหมาย 

อย่างไรก็ตาม Sopnendu มองว่า บริการด้านการเงินมีความก้าวหน้ามากขึ้นในช่วงที่ผ่านมา เพราะธนาคารกลาง (Central Bank) และหน่วยงานกำกับดูแลต่าง ๆ เริ่มสร้างความเข้าใจและยอมรับว่าต้องการเงินในรูปแบบใหม่ ที่จะช่วยแก้ปัญหาด้านการชำระเงินให้ดียิ่งขึ้น 

สำหรับการชำระเงินแบบดั้งเดิมที่กำลังใช้งานในขณะนี้ ยังมีข้อจำกัดเรื่องค่าใช้จ่าย เช่น ค่าใช้จ่ายด้านโครงสร้างพื้นฐาน Sopnendu ได้ยกตัวอย่างความสำเร็จที่เขาได้ทำมาตั้งแต่ช่วงปี 2018 โดยเขาและทีมสามารถเชื่อมต่อระบบการชำระเงินภายในประเทศ (Domestic Payment System) และระบบชำระเงินหว่างประเทศ (International Payment System) ระหว่างไทย-สิงคโปร์ ให้สามารถทำธุรกรรมได้ทันที ซึ่งสามารถลดค่าใช้จ่ายในการทำธุรกรรมลงได้ 4-5% 

Sopnendu มองว่า ทางออกของปัญหาเหล่านี้คือ Digital Currency ที่จะสามารถทำธุรกรรมได้อย่างไร้รอยต่อ นอกจากนี้ยังได้เจาะถึงประเด็น การเป็นเจ้าของสินทรัพย์ที่ยังต้องอาศัยตัวกลาง มีการแสดงความเป็นเจ้าของผ่านเอกสาร การเซ็นต์โอนย้ายทรัพย์สิน โดยปกติแล้วการโอนย้ายสินทรัพย์แบบทันทีจะไม่สามารถทำได้ด้วยระบบแบบดั้งเดิม ดังนั้นระบบบน Blockchain ผ่าน Cryptocurrency จะเข้ามาช่วยแก้ปัญหาเหล่านี้ได้

สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์

Elisabeth เล่าถึงสิ่งที่ได้ทำในตลาดช่วง 4-5 ปีที่ผ่านมา โดยทำการออกกฎเกณฑ์สำหรับธุรกิจคริปโตใน DIC (Dubai Internet City) เพราะต้องการที่จะเห็น Good actors โดยกฎเกณฑ์นี้จะโฟกัสไปที่ การดูแล (Custody) รวมไปถึงการขัดผลประโยชน์ เนื่องจากธุรกิจคริปโตส่วนใหญ่มักจะลงเล่นในสนามเดียวกัน มีธุรกิจคล้ายกัน

โดย Elisabeth ชี้แจงว่า มีการนำเสนอ Framework เมื่อเดือนพฤศจิกายนปีที่ผ่านมา และตอนนี้กำลังอยู่ในขั้นตอนของการออกใบอนุญาตให้องค์กรต่าง ๆ อย่างไรก็ดี ยังคงมีข้อจำกัดสำหรับธุรกิจรูปแบบใหม่ ซึ่งมีความท้าทายมากกว่า เพราะต้องมีแนวทางการกำกับดูแลที่แตกต่างออกไปจากรูปแบบธุรกิจที่มีอยู่

ปัญหาที่พบ และแนวทางการแก้ปัญหา

ไทย

ในฐานะธนาคารกลางของประเทศ ความน่ากังวลที่เกิดขึ้นมีทั้งด้านความไม่มั่นคงทางการเงิน ปัญหาการฟอกเงิน และในส่วนงานกำกับดูแล คุณสิริธิดา มองว่า เรื่องความปลอดภัยทางไซเบอร์ (Cyber Security) การคุ้มครองนักลงทุน (Investor Protection) เป็นประเด็นที่ต้องจับตามอง

สำหรับประเทศไทยได้จัดทำ Sandbox ภายใต้ความร่วมมือของธนาคารแห่งประเทศไทยและผู้ให้บริการทางการเงินต่าง ๆ ทำให้เห็นกลไกและการทำงานของผู้ให้บริการ และหลังจากที่ผู้ให้บริการใน Sandbox ได้ Exit ธุรกิจแล้ว ก็มีการออกกฎเกณฑ์การกำกับดูแล เพื่อเป็นแนวทางให้กับธุรกิจเหล่านั้น

สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์

Elisabeth ให้ความสำคัญกับเรื่อง Bad actors ที่เธอมองว่าในปีที่ผ่านมาธุรกิจที่เป็น Bad actors ถูกให้ความสำคัญเยอะมากขึ้น ทำให้ต้องมีการออกกฎเกณฑ์กำกับดูแล เพื่อสร้างความสมดุลในตลาด 

เช่นเดียวกับประเทศไทย ดูไบก็มองว่า Sandbox มีส่วนช่วยให้ธุรกิจมองเห็นแนวทาง และ Regulations ก็ช่วยให้ตลาดเข้าที่เข้าทางมากขึ้น

นอกจากนี้เธอเสนอแนะว่า หน่วยงานกำกับดูแลในแต่ละประเทศยังต้องมีการพูดคุยกันให้มากขึ้น เพราะธุรกิจคริปโต มักจะมีโมเดลธุรกิจที่ครอบคลุมการให้บริการทั่วโลก ทำให้มีช่องวางทางกฎหมายหลายอย่าง และ Bad actors ก็มักจะหาโอกาสจากช่องว่างเหล่านั้น 

และธุรกิจคริปโตอยู่ในตลาดที่เติบโตอย่างก้าวกระโดด จึงควรต้องมีการปรับปรุงกฎเกณฑ์อยู่เสมอ อย่างที่ดูไบ เธอกล่าวว่า กฎเกณฑ์ที่ออกมาเมื่อปีที่แล้ว น่าจะมีการปรับปรุงสำเร็จภายในปีนี้

ทำความเข้าใจ กรอบการกำกับดูแล 5 ขั้น

สำหรับ Sopnendu ได้อธิบายถึง กรอบการกำกับดูแล 5 ขั้นสำหรับธุรกิจคริปโต (Five-layer Regulatory Framework) ได้แก่

• Know your customers รู้จักลูกค้า จุดเริ่มต้นของทุกธุรกิจ
• Consumer protection เมื่อเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายแล้ว จะต้องรับรองกับลูกค้าได้ว่าเขาจะได้รับการคุ้มครอง
• Market integrity ธุรกิจจะต้องเป็น Good actors ในตลาด
• Systematic race และ Access stability ผลิตภัณฑ์และบริการของธุรกิจมีความเสถียร และส่งผลต่อความมั่นคงทางการเงินใน Ecosystem
• Technology risk manament เทคโนโลยีเป็นอีกความท้าทาย โดยเฉพาะเทคโนโลยีใหม่ ที่มีทั้งปัญหาด้านความปลอดภัย ปัญหาในการทำงานร่วมกับเทคโนโลยีอื่น

Sopnendu อธิบายต่อว่า หากธุรกิจมองที่กรอบการทำงาน 5 ข้อนี้จะพบกับคำตอบที่ใช่ของธุรกิจ ซึ่งหากธุรกิจมีครบก็เท่ากับว่ามีความพร้อมที่จะขยายขนาดการดำเนินงานออกไปได้ แต่ปัจจุบันนี้กลับมีธุรกิจไม่กี่รายที่มีครบทั้ง 5 กรอบ 

ด้านของประเด็นการสร้างแรงเสียดทานในสังคม Sopnendu มองว่า ตอนนี้ทุก ๆ ฝ่ายกำลังเรียนรู้ผ่านโครงการ และกิจกรรมที่เกิดขึ้นทั้งจากภาครัฐและเอกชน อย่างเช่น Sandbox ที่หน่วยงานกำกับดูแลได้เข้าไปดูรูปแบบการดำเนินงานของธุรกิจ และได้ทำความเข้าใจกับเทคโนโลยีและ Use Case เพื่อนำมาปรับใช้กับการออกแบบการกำกับดูแลให้เหมาะสม 

อย่างไรก็ตาม มี 2 สิ่งที่หน่วยงานกำกับดูแลไม่สามารถมองข้ามได้ คือ AML/KYC Regulations และ Consumer Protection ซึ่งเป็นเรื่องที่รุนแรงและมีแรงเสียดทานสูง เพราะทุกฝ่ายยังไม่มีความเข้าใจในอุตสาหกรรมคริปโตครบทุกด้าน

ความสำคัญของ Regulatory Sandbox

คุณสิริธิดา เล่าถึงผลงานที่ผ่านมาในช่วง 4-5 ปีว่า ได้มีการออกผลิตภัณฑ์และบริการหลายอย่างผ่านโครงการที่เกิดใน Sandbox อย่างเช่น Letter of Guarantee บน Blockchain และ Biometric facial recognition

คุณสิริธิดา ให้ความเห็นว่า Sandbox ถือเป็นอีกพื้นที่หนึ่งที่ให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องและธุรกิจเข้ามาเรียนรู้ซึ่งกันและกัน เพื่อเกิดเป็นโมเดลธุรกิจและแนวทางการกำกับดูแลที่เหมาะสมกับธุรกิจมากขึ้น

สำหรับ Elizabeth ได้อธิบายว่า Regulatory Sandbox เป็นพื้นที่ที่ให้ทั้งหน่วยงานกำกับดูแลและธุรกิจได้เรียนรู้กันและกัน ซึ่งทำให้เกิดเป็น Dual Purpose Sandbox อย่างไม่ตั้งใจขึ้นมา

Elizabeth กล่าวว่า ดูไบพยายามสร้างความเป็นกลางทางเทคโนโลยี (Technology Neutral) แต่ยังไปไม่ถึงจุดนั้น เพราะยังต้องอาศัยการเรียนรู้ด้านนี้อีกมาก ซึ่งปัจจุบันนับว่าดูไบมีเทคโนโลยีและเครื่องมือเพิ่มขึ้น และสามารถตรวจสอบในพื้นที่ที่ไม่ได้รับอนุญาตจากหน่วยงาน

จะเห็นได้ว่ามีความก้าวหน้าทั้งในฝั่งของหน่วยงานกำกับดูและฝั่งธุรกิจมากขึ้นในการทำความเข้าใจและพัฒนากฎระเบียบต่าง ๆ 

แนวทางของ RegTech ในแต่ละประเทศ

ก่อนเข้าประเด็น Dante ได้กล่าวถึงบริบทของ RegTech ที่ในหลายประเทศกำลังนำเทคโนโลยีนี้มาใช้งาน ยกตัวอย่างในนครนิวยอร์ก ที่นำ RegTech มาใช้ในการรายงาน Regulatory แบบ Real-time

สำหรับ Sopnendu เล่าว่า ขณะนี้มีสถาบันต่าง ๆ นำ RegTech มาใช้งานในการจัดการกิจกรรม รวบรวมข้อมูล เพื่อช่วยตัดสินใจว่ามีความเสี่ยงหรือกำลังจะเกิดความเสี่ยงอะไรขึ้นบ้าง

อย่างไรก็ตาม Sopnendu มองว่า RegTech อาจจะไม่มีประสิทธิภาพมากพอและไม่สามารถเข้ากันได้ในโลกการเงินแบบไร้รอยต่ออย่างบน Blockchain ซึ่งยังต้องใช้เวลาในการศึกษาต่อไป

Dante ยังเสริมต่อว่า เป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก เพราะระบบทางการเงินเริ่มเปลี่ยนมาเป็น Peer-to-peer ซึ่งเขามองว่าเป็นข้อดีของระบบการชำระเงินที่จะมาลดข้อจำกัด อย่างเช่น การทำธุรกรรมข้ามประเทศ​ ดังนั้น การเกิดขึ้นของเทคโนโลยีและนวัตกรรมในโลกคริปโต จะช่วยลดปัญหาที่เกิดขึ้นในโลกการเงินดั้งเดิมได้

ความคืบหน้าของ CBDC (Central Bank Digital Currency)

Elizabeth เล่าถึงภาพรวมในดูไบว่า กำลังอยู่ในขั้นการเรียนรู้ ซึ่งธนาคารกลางแห่งสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์กำลังมีโปรเจกต์นำร่องและมีความสนใจใน Stablecoins 

ในส่วนของคุณสิริธิดา ได้กล่าวว่า ประเทศไทยมอง CBDC ว่ามีประโยชน์ โดยเฉพาะเรื่องการทำธุรกรรมข้ามประเทศ​ และกำลังร่วมมือกับธนาคารกลางฮ่องกง (Hong Kong Monetary Authority), Digital Currency Institute of the People's Bank of China และธนาคารกลางแห่งสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ในการออกผลิตภัณฑ์ทางการเงินระหว่างประเทศ ซึ่งกำลังอยู่ในขั้นตอนการทดสอบ

Sopnendu ได้อธิบายถึงระบบการเงินของธนาคาร เป็น Monetary Stack ที่จะมีการเปลี่ยนแปลงไป เขาอธิบายไว้ว่า

• M0 Cash (เงินสด) จะเปลี่ยนรูปแบบเป็น CBDC 
• M1 Deposit (เงินฝาก) จะเปลี่ยนรูปแบบเป็น Tokenized Deposit
• M2 และ M3 จะอยู่ในรูปแบบของ Stablecoins ที่หนุนหลังด้วย Asset และมีกฎระเบียบต่าง ๆ กำกับดูแล

หากถามว่าทำไมต้องการ Monetary Stack แบบใหม่ เพราะ Asset ต้องมี Ownership ต้องมีขั้นตอนการโอนย้ายที่น่าเชื่อถือ มีนวัตกรรมและเทคโนโลยี และต้องการแนวทางที่มีค่าใช้จ่ายต่ำ ซึ่งคริปโตเป็นอีกทางออกที่น่าสนใจ และธนาคารกลางควรจะเป็นผู้สร้างทางเลือกทางการเงินให้กับลูกค้า และสถาบันการเงินอื่น ๆ เพื่อสร้างให้เกิดตลาดคริปโตให้ดีขึ้นกว่าช่วง 3-4 ปีที่ผ่านมา

การร่วมมือกันด้าน Regulation ในทุกประเทศ

Elizabeth ทิ้งท้ายการสนทนาไว้ว่า การประสานงานกันในเรื่องกฎเกณฑ์ข้อบังคับของทุกประเทศอาจจะไม่เกิดขึ้นในแบบที่ครอบคลุมทุกด้าน เธอมองว่ามีแค่บางเรื่องเท่านั้นที่จะปรับให้สอดคล้องกันได้ และคาดว่าในปีหน้าเราจะได้เห็นสถานการณ์ที่ดีขึ้น 

Elizabeth มองว่า เราไม่ได้ต้อง Regulation Harmonization เพียงอย่างเดียว แต่ยังต้องการ Regulation Engagement ด้วย เรายังต้องการความเข้าใจในหลายด้าน เพราะตลาดคริปโตเป็นตลาดที่เปิดตลอด 24 ชั่วโมงและพัฒนาขึ้นทุกวัน เราจึงต้องเพิ่มความว่องไวมากขึ้น

รับชมทั้งหมดได้ที่ YouTube: Regulations & Approaches to the Crypto Industry